સંવેદન

- ડો. બાબુ ચૌધરી, નાનાપોîઢા

ઍ શું કે આમ ખીલ્યાં કરીઍ વસંતમાં, 

ખરવું જ હો તો કાં ન ખરીઍ વસંતમાં!

આવો, હવામાં જૈને તરીઍ વસંતમાં, 

પાંખોમાં આખું આભ ભરીઍ વસંતમાં!

ડરતા હતા ગયા ઍ દિવસ પાનખર તણા, 

શું કામ કોઈનાથી ડરીઍ વસંતમાં?

ઊડે છે ઠેર ઠેર ફુવારાઓ રંગના, 

મન થાય છે કે ડૂબી મરીઍ વસંતમાં.

વંચિત ન આમ રાખીઍ અંજનથી આંખને,

 કાજળ તો ઠાંસી ઠાંસી ભરીઍ વસંતમાં.

રક્ષા જ કરવી હોય ખરેખર જો શીલની, 

તો આમ ઍકલા ન ફરીઍ વસંતમાં.

ઉત્સવ છે રંગ-રૂપનો ‘ઘાયલ ’ચલો બહાર, 

ગોંધાઈ ઘર મહીં ન મરીઍ વસંતમાં.

-અમૃત ‘ઘાયલ’

અમૃત ‘ઘાયલ’ ગુજરાતી સાહિત્યના ઍક ઍવા કવિ છે જેમણે પોતાની કવિતાઓ દ્વારા માનવ જીવનના વિવિધ પાસાઓને સ્પર્શવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. તેમની કવિતાઓમાં જીવન પ્રત્યેનો ઉત્સાહ, પ્રકૃતિ પ્રત્યેનો પ્રેમ અને માનવ સંબંધોની ગૂંચવણો જેવા વિષયો જોવા મળે છે. તેમની વસંત કવિતા પણ આ જ વાતને પ્રતિબિંબિત કરે છે. આ કવિતામાં કવિઍ વસંત ઋતુના માધ્યમથી જીવનના જુદા જુદા રંગોને ઉજાગર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે.

કવિતાની શરૂઆત જ ઍક પ્રશ્નથી થાય છે

ઍ શું કે આમ ખીલ્યાં કરીઍ વસંતમાં,

ખરવું જ હો તો કાં ન ખરીઍ વસંતમાં!

અહીં કવિ જીવનની ક્ષણભંગુરતાની વાત કરે છે. તેઓ કહે છે કે જો જીવનમાં ખરવું જ નિ?ત છે, તો પછી વસંતમાં જ કેમ ન ખરવું? આ પંક્તિઓમાં કવિ જીવનને પૂરેપૂરું માણવાની વાત કરે છે. તેઓ કહે છે કે જીવનની દરેક ક્ષણને ઉત્સાહ અને આનંદ સાથે જીવવી જોઈઍ.

આગળની પંક્તિઓમાં કવિ વસંતના માહોલમાં ખોવાઈ જવાની વાત કરે છે

આવો, હવામાં જૈને તરીઍ વસંતમાં,

પાંખોમાં આખું આભ ભરીઍ વસંતમાં!

અહીં કવિ વસંતની હવામાં તરવાની અને આકાશને પોતાની પાંખોમાં ભરવાની વાત કરે છે. આ પંક્તિઓમાં કવિ પ્રકૃતિ સાથે ઍકાકાર થવાની અને જીવનને મુક્તપણે જીવવાની વાત કરે છે.

આગળ કવિ પાનખરના ડરને છોડીને વસંતનો આનંદ માણવાની વાત કરે છે

ડરતા હતા ગયા ઍ દિવસ પાનખર તણા,

શું કામ કોઈનાથી ડરીઍ વસંતમાં?

અહીં કવિ કહે છે કે પાનખરના દિવસોનો ડર હવે પૂરો થઈ ગયો છે, તો પછી વસંતમાં શા માટે ડરવું? આ પંક્તિઓમાં કવિ જીવનમાં નિડરતા અને આત્મવિશ્વાસ સાથે આગળ વધવાની વાત કરે છે.

આગળની પંક્તિઓમાં કવિ વસંતના રંગોમાં ડૂબી જવાની વાત કરે છે

ઊડે છે ઠેર ઠેર ફુવારાઓ રંગના,

મન થાય છે કે ડૂબી મરીઍ વસંતમાં.

અહીં કવિ વસંતના રંગોની સુંદરતામાં ખોવાઈ જવાની વાત કરે છે. તેઓ કહે છે કે આ રંગોમાં ડૂબી જવાનું મન થાય છે. આ પંક્તિઓમાં કવિ જીવનના રંગોને માણવાની અને તેમાં ખોવાઈ જવાની વાત કરે છે.

આગળ કવિ આંખોને અંજનથી વંચિત ન રાખવાની વાત કરે છે

વંચિત ન આમ રાખીઍ અંજનથી આંખને,

કાજળ તો ઠાંસી ઠાંસી ભરીઍ વસંતમાં.

અહીં કવિ આંખોને સુંદરતાથી વંચિત ન રાખવાની વાત કરે છે. તેઓ કહે છે કે વસંતમાં આંખોને કાજળથી ભરી દેવી જોઈઍ. આ પંક્તિઓમાં કવિ જીવનની સુંદરતાને માણવાની અને તેને પોતાની આંખોમાં કેદ કરવાની વાત કરે છે.

આગળ કવિ શીલની રક્ષા માટે સાથે ફરવાની વાત કરે છે

રક્ષા જ કરવી હોય ખરેખર જો શીલની,

તો આમ ઍકલા ન ફરીઍ વસંતમાં.

અહીં કવિ શીલની રક્ષા માટે સાથે ફરવાની વાત કરે છે. તેઓ કહે છે કે વસંતમાં ઍકલા ફરવું જોખમી બની શકે છે. આ પંક્તિઓમાં કવિ સાવધાની અને સુરક્ષાની વાત કરે છે.

અંતિમ પંક્તિઓમાં કવિ વસંતના ઉત્સવમાં ભાગ લેવાની વાત કરે છે

ઉત્સવ છે રંગ-રૂપનો ‘ઘાયલ ’ચલો બહાર,

ગોંધાઈ ઘર મહીં ન મરીઍ વસંતમાં.

અહીં કવિ વસંતના ઉત્સવમાં ભાગ લેવા માટે લોકોને પ્રોત્સાહિત કરે છે. તેઓ કહે છે કે ઘરમાં ગોંધાઈને મરવા કરતાં વસંતનો આનંદ માણવો જોઈઍ. આ પંક્તિઓમાં કવિ જીવનને ઉત્સાહ અને આનંદ સાથે જીવવાની વાત કરે છે.

અમૃત ‘ઘાયલ’ની આ કવિતામાં વસંત ઋતુને જીવનના પ્રતીક તરીકે દર્શાવવામાં આવી છે. કવિઍ વસંતના માધ્યમથી જીવનના જુદા જુદા રંગોને ઉજાગર કરવાનો પ્રયાસ કર્યો છે. કવિતામાં જીવનની ક્ષણભંગુરતા, પ્રકૃતિ પ્રત્યેનો પ્રેમ, નિડરતા, આત્મવિશ્વાસ, સુંદરતાનો આનંદ, સાવધાની અને સુરક્ષા જેવા વિષયોને સ્પર્શવામાં આવ્યા છે.

કવિતાની ભાષા સરળ અને પ્રવાહી છે. કવિઍ રોજિંદા જીવનના શબ્દોનો ઉપયોગ કરીને કવિતાને વધુ અસરકારક બનાવી છે. કવિતામાં પ્રાસ અને લયનો સુંદર ઉપયોગ કરવામાં આવ્યો છે, જે કવિતાને વધુ સુંદર બનાવે છે. અમૃત ઘાયલની આ કવિતા જીવન પ્રત્યેનો ઉત્સાહ અને આનંદ વ્યક્ત કરે છે. કવિતા લોકોને જીવનની દરેક ક્ષણને માણવા અને તેમાં ખોવાઈ જવા માટે પ્રોત્સાહિત કરે છે.

આ કવિતા ગુજરાતી સાહિત્યની ઍક અમૂલ્ય કૃતિ છે, જે જીવનના વિવિધ પાસાઓને ઉજાગર કરે છે.